Fire at Etz Hayyim Synagogue Hania – Crete
At approximately 12:20-1:00 AM on the night of the 5th January, a serious attack was made on the fabric of the Synagogue. One or two or even more individuals made their way into the south garden of the synagogue by climbing over the iron gate. Subsequent to this they set about making an improvised incendiary device by tearing open a large Ottoman cushion in the mikveh and then with the contents stuffed a canister that was filled with some flammable liquid which was then set afire under the wooden stair of the ezrat nashim. (The upper floor of the women’s section (ezrat nashim) serves as the office of the director as well as a library and reading room and contains valuable books in various languages on Ottoman, Byzantine and Jewish art and architecture as well as resource books on European and Near Eastern History from pre-historic times as well as a large section on Cretan history. A computer and CD player with over 150 CDs of Sephardic liturgical and secular music were also kept in the office.) Within probably minutes the assailants had taken off and the fire produced smoke that poured into the synagogue proper and then out into the street through the oculus in the facade of the synagogue. Yannis Pietra, an Albanian emigrant living not far from the Synagogue, smelled the smoke and looking into the street saw it belching out of the facade and called the police, fire-station and then set off to find the director who arrived not long after along with Besnik Seitas the handyman of the Synagogue. At roughly the same time a young Moroccan, Nasr Alassoud, also traced the smoke that was coming down the street to the harbor. He proved to be a much needed hand by the director. By 1:45 AM the fire brigade had extinguished the fire and the police had begun their work. But the residual damage was only going to be apparent the next day. Anja Zuckmantel-Papadakis, our librarian and her husband arrived not long after the fire was extinguished. What was quite notable was the lack of ‘locals’ despite the quite incredible noise of the synagogue alarm system and sirens from the two fire engines screeching through the neighborhood. What was even more disturbing and an obvious sign of a lack of civic responsibility was the apparent lack of sensitivity to the fact that had the synagogue been engulfed in flames at least half of the old city of Hania would have gone up in flames as the narrow streets and inaccessible quarters would have prevented access by the fire brigades. By 7:00 AM a deposition was made by the director with the police and the somewhatience of assessing the damage done was carried out. Members of the Synagogue fraternity: Paola Nikotera, Konstantine Fischer, Sam Cohen and David Webber were on hand to examine what had taken place – to books, structure as well as to assist the police in establishing evidence part of which was a bar of soap that had been thrown against the outer wall. (A common anti-semitic quip in Greek runs…’I’ll make you into a bar of soap!’) As the mains of the Synagogue had been disconnected in the course of extinguishing the fire, we were informed that it would perhaps take up to a week to have them reconnected. The prospect was met when Mr Giorgos Archontakis, an engineer, offered to help us with this. As we were dealing with this, Angeliki Psaraki our photographer arrived to take pictures of the damage and later with Mr Archontakis. These two were successful in submitting the necessary papers to the Electric Company and by 5:00 PM we had electricity again which considerably raised morale though the damage by now was even more apparent. The Siphrei Torah were fortunately well protected in their Ehal but the walls of the interior of the sanctuary as the wooden ceiling have been streaked and covered by water laden soot as well. Much of the naked stone on the interior has been badly stained and by early evening we set in motion plans for the cleaning of the walls and even ordered the scaffolding. By late evening our carpenter, Mr Manthos Kakavelakis had taken measurement for the new stair as the old one was completely gutted in the fire and we had discussed the creation of a solid stone wall to protect the new library entrance. This structure will be articulated so as to include the entrance to the mikveh. All of the carpets of the synagogue (some 30 odd and most of them antique Turkish) had been covered with soot and messed about by the fire-fighters and police. These have been packed up in readiness for cleaning. On the 6th January, a day after the fire we assembled together to recite Shaharith prayers at 9:00 as is our custom. The atmosphere was understandably sombre but the director – Mr Stavroulakis – tried to divert some of the understandable anger by looking over what had happened over the past 24 hours or so. We must be angry over what has happened to our synagogue. If we were not it would be an indication that we were either indifferent or morally numb. But exactly against what is our anger directed? The urban context in which Etz Hayyim figures at this moment must be considered carefully and any indifference on the part of the citizens to the material fabric of this city and its collective ‘psyche’ is tantamount to abetting to a degree the desecration of monuments, of homes and sites of common meeting. What we must be angry about is the ignorance that determines racism, discrimination or badly examined lives. We have tried at Etz Hayyim to be a small presence in the midst of what is at times almost aggressive ignorance. We have done this to such a degree that our doors are open from early in the morning until late in the day so that the Synagogue assumes its role as a place of prayer, recollection and reconciliation. In many ways we have been successful through this quiet presence – perhaps our ‘silent presence’ wears not too well on some and is even a source of annoyance to others. Often I have pointed out that we are perhaps the only synagogue of significance in Greece, possibly Europe, where there is little if any overt sign of protective security. Hand-bags are not checked, ID cards and passports are not examined, and one is not obliged to sign in. This character of the Synagogue must not change and the doors must remain open – or we have given in to the ignorance that has perpetrated this desecration. Our awareness of what ignorance can do to us will certainly determine how certain repairs are to be made – but at the same time we must be cautious about allowing ignorance to affect or determine the nature of our presence. We will have a heavy burden of funding the necessary renovations and we hope that you as either old friends or new ones will assist us.
People wishing to make a donation can do it in one of two ways, wire transfers can be made to directly to the Synagogue account at…
ALPHA BANK (Hania, Crete)
Account name: Friends of Etz Hayyim
Account # 776-002101-087154
IBAN: GR74 0140 6600 7760 0210 1087 154
BIC: CRBAGRAA
Or checks may be sent to…
International Survey of Jewish Monuments
Attn: Sam Gruber
PO Box 210
118 Julian Place
Syracuse, NY 13210
Please be sure to note on your checks that it is for Etz Hayyim Synagogue in Hania. The ISJM is a registered charity in the US (for more information you can see their site www.isjm.org).
Nicholas Hannan-Stavroulakis / Director Etz Hayyim Synagogue/ Hania
[nggallery id=13]
Article in local newspaper “Haniotika Nea”
http://www.haniotika-nea.gr/index.php?art_id=44050
Περίπου στις 12.20-1.00 το βράδυ της 5ης Ιανουαρίου, σοβαρή επίθεση σημειώθηκε κατά του κτηρίου της Συναγωγής των Χανίων. Ένας ή περισσότεροι δράστες μπήκαν στη Συναγωγή μέσω του νότιου κήπου, πηδώντας πάνω από τη σιδερένια πόρτα. Στη συνέχεια, έφτιαξαν έναν αυτοσχέδιο εμπρηστικό μηχανισμό ανοίγοντας ένα μεγάλο οθωμανικού τύπου μαξιλάρι στο μικβέ (τελετουργική δεξαμενή νερού). Έβαλαν το περιεχόμενο του μαξιλαριού σ’ ένα δοχείο, το κατάβρεξαν με ένα εύφλεκτο υγρό και έβαλαν φωτιά κάτω από την ξύλινη σκάλα του εζράτ νασίμ.
To εζράτ νασίμ, που είναι ο πάνω όροφος του γυναικωνίτη, χρησιμοποιείται ως γραφείο του διευθυντή αλλά και ως βιβλιοθήκη/αναγνωστήριο ενώ περιέχει πολύτιμα βιβλία σε διάφορες γλώσσες για την Oθωμανική, Βυζαντινή και Εβραϊκή τέχνη και αρχιτεκτονική, βιβλία με έγκριτες και λεπτομερείς αναφορές για την ιστορία της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους καθώς και μεγάλο μέρος της κρητικής ιστορίας.
Ένας υπολογιστής και ένα cd player με περισσότερα από 150 CD λειτουργικής αλλά και λαϊκής μουσικής διατηρούνταν στο γραφείο.
Μέσα σε λίγα, μάλλον, λεπτά οι δράστες είχαν διαφύγει και η πυρκαγιά δημιούργησε καπνό που πέρασε στον κύριο χώρο της συναγωγής και μετά στο δρόμο, μέσα από το άνοιγμα της πρόσοψης.
O Γιάννης Πιέτρα, Αλβανός μετανάστης που ζει κοντά στη Συναγωγή, μύρισε τον καπνό και κοιτάζοντας προς το δρόμο, διαπίστωσε πως προερχόταν από την πρόσοψη του κτηρίου. Kάλεσε αμέσως την Αστυνομία, την Πυροσβεστική και ξεκίνησε να βρει το διευθυντή που έφτασε λίγο αργότερα μαζί με τον Μπεσνίκ Σεϊτάς που είναι ο επιστάτης της Συναγωγής. Περίπου την ίδια στιγμή ένας νεαρός μαροκινός, ο Νασρ Αλ Ασούντ, εντόπισε τον καπνό που κατευθυνόταν πλέον προς το λιμάνι και έσπευσε να βοηθήσει, πολύτιμος αρωγός του διευθυντή.
Μέχρι τις 1.45 π.μ., η Πυροσβεστική είχε σβήσει τη φωτιά και η Αστυνομία είχε ξεκινήσει το έργο της. Αλλά η ζημιά σε όλο της το μέγεθος θα γινόταν ορατή μόνο την επόμενη μέρα. Η Άνια Ζουκμαντελ-Παπαδάκη, η βιβλιοθηκονόμος μας και ο σύζυγός της έφτασαν λίγο μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Αυτό που ήταν εντυπωσιακά εμφανές ήταν η απουσία “ντόπιων” παρά τον απίστευτο θόρυβο του συναγερμού της Συναγωγής αλλά και των σειρήνων από δυο πυροσβεστικά οχήματα που ηχούσαν στη γειτονιά. Περισσότερο ανησυχητική όμως ήταν η προκλητική απουσία κοινωνικής ευθύνης και ευαισθησίας διότι αν η συναγωγή είχε παραδοθεί στις φλόγες, τουλάχιστον η μισή Παλιά Πόλη των Χανίων θα είχε γίνει παρανάλωμα του πυρός δεδομένου ότι οι στενοί δρόμοι καθιστούν αδύνατη την πρόσβαση των πυροσβεστικών οχημάτων.
Μέχρι τις 7 το πρωί η Αστυνομία είχε πάρει κατάθεση από τον Διευθυντή και ξεκίνησε η καταθλιπτική εμπειρία της καταγραφής των ζημιών. Μέλη της Αδελφότητας της Συναγωγής: η Πάολα Νικοτέρα, ο Κωνσταντίνος Φίσερ, ο Σαμ Κοέν και ο Ντέιβιντ Γουέμπερ βρέθηκαν στο σημείο για να εξετάσουν τις καταστροφές που είχαν υποστεί τα βιβλία, η ίδια η κατασκευή αλλά και να βοηθήσουν την Αστυνομία στην εύρεση στοιχείων, μέρος των οποίων ήταν μια πλάκα σαπουνιού που είχε εκτοξευθεί ενάντια στον εξωτερικό τοίχο. (Μέρος της κλασικής αντισημιτικής ρητορείας στην Ελλάδα είναι “Θα σε κάνω σαπούνι!”). Μιας και η ηλεκτρική παροχή είχε διακοπεί κατά τη διάρκεια της πυρόσβεσης, μάθαμε ότι μπορεί να χρειαζόταν μέχρι και μια βδομάδα για την επανασύνδεση με το δίκτυο. Αυτή η δυσοίωνη πρόβλεψη αντιμετωπίστηκε όταν ο κ. Γιώργος Αρχοντάκης, ένας μηχανικός, προσφέρθηκε να μας βοηθήσει. Καθώς αντιμετωπίζαμε το γεγονός, έφτασε η φωτογράφος μας Αγγελική Ψαράκη για να καταγράψει με το φακό της τις ζημιές. Μαζί με τον κ. Αρχοντάκη πέτυχαν να καταθέσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά στη ΔΕΗ και στις 5 το απόγευμα ξαναείχαμε ρεύμα το οποίο μας ανύψωσε αρκετά το ηθικό, αν και μέχρι τότε οι ζημιές έγιναν αισθητά πιο ορατές.
Τα βιβλία της Τορά ευτυχώς ήταν καλά προστατευμένα μέσα στο Εχάλ αλλά οι τοίχοι του εσωτερικού του ιερού και του ξύλινου ταβανιού είχαν μαυρίσει από τον καπνό και γεμίσει από το μείγμα αιθάλης και νερού. Μεγάλο μέρος της εμφανούς λιθοδομής στο εσωτερικό έχει βαφεί άσχημα, έτσι, από νωρίς το απόγευμα ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για τον καθαρισμό και κανονίστηκαν οι σκαλωσιές. Αργότερα, ο μαραγκός μας κ. Μάνθος Κακαβελάκης πήρε τα μέτρα για την καινούργια σκάλα, μιας και η προηγούμενη είχε παντελώς καταστραφεί και συζητήθηκε η δημιουργία ενός γερού πέτρινου τοίχου που θα προστατεύει την καινούργια είσοδο της βιβλιοθήκης. Αυτή η κατασκευή θα φτιαχτεί έτσι ώστε να προστατεύει και την είσοδο στο μικβέ. Όλα τα χαλιά της συναγωγής (περίπου 30 και τα περισσότερα αντίκες οθωμανικής κατασκευής) είχαν καλυφθεί από το μείγμα αιθάλης και νερού και ποδοπατηθεί από τους πυροσβέστες και αστυνομικούς. Αυτά έχουν ήδη μαζευτεί για να σταλούν προς αποκατάσταση.
Στις 6 Ιανουαρίου, μια μέρα μετά την πυρκαγιά συγκεντρωθήκαμε για τις πρωινές προσευχές, στις 9, όπως το συνηθίζουμε. Η ατμόσφαιρα ήταν σαφώς μελαγχολική αλλά ο Διευθυντής μας, ο κ. Σταυρουλάκης, προσπάθησε να αποσαφηνίσει μέρος της κατανοητής οργής, ανακεφαλαιώνοντας το τι είχε συμβεί στις τελευταίες 24 ώρες.
«Πρέπει να είμαστε οργισμένοι για το τι συνέβη στη Συναγωγή μας. Αν δεν ήμασταν, θα ήταν δείγμα ότι ήμαστε αναίσθητοι ή ηθικά μουδιασμένοι. Αλλά ενάντια σε τι ο θυμός μας κατευθύνεται; Το οικιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκεται η Ετς Χαΐμ πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά και η όποια αδιαφορία από τη μεριά των πολιτών προς το υλικό περιβάλλον της πόλης και τη συλλογική ψυχή της, υποβοηθά, έστω και αθέλητα, μέχρις ενός βαθμού, στη βεβήλωση μνημείων, σπιτιών και χώρων κοινωνικής συνεύρεσης. Αυτό για το οποίο πρέπει να οργιστούμε είναι η άγνοια που προκαλεί ρατσισμό, διακρίσεις ή λάθος θεωρήσεις της ζωής. Έχουμε προσπαθήσει να κάνουμε την Ετς Χαΐμ μια μικρή παρουσία στο επίκεντρο αυτού που μερικές φορές φτάνει να είναι μια επιδεικτική αδιαφορία. H θετική μας θέληση είναι τόση, που οι πόρτες μας είναι ανοικτές από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ ώστε η Συναγωγή να εκπληρώνει το ρόλο της ως χώρου προσευχής, συγκέντρωσης και συμφιλίωσης. Με πολλούς τρόπους έχουμε πετύχει αυτό το στόχο – ίσως η σιωπηλή μας παρουσία δε γίνεται ανεκτή από ορισμένους και ίσως είναι πηγή ενόχλησης σε άλλους.
Έχω συχνά τονίσει ότι είμαστε η μοναδική σημαντική Συναγωγή στην Ελλάδα, ίσως σε ολόκληρη την Ευρώπη, που δε διαθέτει κάποια έντονη προστασία. Oι τσάντες δεν ελέγχονται, οι ταυτότητες και τα διαβατήρια δεν επιδεικνύονται και κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να δηλώσει το ποιος είναι. Αυτός ο χαρακτήρας της Συναγωγής οφείλει να μην αλλάξει και οι πόρτες να παραμείνουν ανοικτές διότι διαφορετικά θα παραδοθούμε στην άγνοια που ευθύνεται γι’ αυτή τη βεβήλωση. Η γνώση μας για το τι είναι ικανή η άγνοια να πετύχει σίγουρα θα παίξει ρόλο στο πώς θα πραγματοποιηθούν ορισμένες επισκευές αλλά την ίδια στιγμή πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην αφήσουμε αυτή την άγνοια να επηρεάσει ή να καθορίσει τη φύση της παρουσίας μας.
Θα επωμιστούμε το μεγάλο βάρος να χρηματοδοτήσουμε τις απαραίτητες επισκευές και ελπίζουμε ότι είτε σαν παλιοί φίλοι είτε σαν καινούργιοι, θα μας βοηθήσετε. Κάθε δωρεά είναι ευπρόσδεκτη και θα εκτιμηθεί.